Herdenken

27 Januari is de internationale herdenking van de holocaust. Het was de datum waarop het Russische leger Auschwitz bevrijdde, het kamp dat toch wel symbool staat voor de vernietigingsdrang van de Nazi's. Ik vind het goed om te herdenken en ik besef tegelijk dat dit bij veel mensen vanzelf gaat. De nabestaanden en overlevenden zijn er niet alleen op de 27e januari, maar dagelijks mee bezig. Dit drong weer eens goed tot me door toen ik het boek 'The missing stories' las. Els Boon raadde het me aan om een beeld te krijgen van de vervolging van de Joden en de gevolgen voor degenen die de oorlog overleefden.

De schrijfster, Elise Dubois, was de dochter van een Joodse vrouw uit Musselkanaal. Haar vader was niet Joods. In de oorlog was ze een klein kind. Ze ging voor het eerst naar de lagere school in die tijd. Zonder dat er veel gezegd werd, snapte ze dat ze voorzichting moest zijn:
"Parents taught suspicion; children knew it in their parents' behaviourand their talk about the world outside the family and home.When visitors came, they spoke in riddles. Everything human or material could be hiding its true nature"

Hoe goed haar ouders ook probeerden om de oorlog bij de kinderen vandaan te houden, dat lukte hen niet. Elises moeder bleef na de oorlog zwijgzaam over de oorlog. Zij verloor vrijwel haar hele familie. Vragen van Elise riepen vooral een blik in de ogen van haar moeder op die toonde dat ze niet wilde praten. Na haar moeders dood ging ze op zoek naar de ontbrekende verhalen.

Een aangrijpend voorbeeld van de gruwelijke efficiëntie van de Nazi's, vertelt Elise aan de hand van een briefkaart. De kaart werd geschreven op 9 maart 1943 in de trein:

Lieve Ariët,
Hedenmorgen zijn wij opgehaald, en wil ik je dit even berichten, we zitten in de trein en zullen wel eerst naar W(esterbork) gaan. Levine en Leni ook, droevig he? Tot een weerzien met vele hartelijke groeten. Je liefh(ebbende) Wed. L. Nieweg. PS Ik ben goed te spreken en zal zo mogelijk schrijven hoor!

Op 17 maart moesten mevrouw Nieweg, Levine en Leni opnieuw in de trein. Geen tijd om brieven te schrijven, geen plaats voor optimisme. Ze gingen naar Sobibor. Daar werden ze direkt na aankomst, op 21 maart, vermoord. De Nazi's hadden maar een paar dagen nodig om deze mensen te 'vernietigen', zoals ze zich dat voorgenomen hadden. Ze zijn niet de enigen geweest.

Elise Dubois vertrok naar Amerika. Ze heeft jarenlang gezocht naar de verhalen van haar familie en de mensen daar omheen. Het is een indrukwekkend boek geworden. Zeer de moeite waard om te lezen.