vrijdag 30 oktober 2009

De randen van de Dollard

Eeuwen lang hebben Oldambtsters dijken aangelegd om nieuw aangeslibd land in te polderen. Voor wie weet waar hij moet kijken, is dat nog duidelijk te zien. Aanstaande zaterdag gaan we rondrijden onder leiding van Jan Pieter Koers, die zal aanwijzen waar we op moeten letten. Volgende week zal ik vertellen hoe het was.

donderdag 29 oktober 2009

Vestingen en schansen

Afgelopen zaterdag was de eerste excursie in de serie '500 jaar Oldambt'. Ik had het al aangekondigd in mijn stukje over de Week van de Geschiedenis. Het was een mooie herfstdag. De paraplu kon dicht blijven.

Met een groep van 17 mensen reden we via Heiligerlee naar Oudeschans. Onderweg bezochten we nog een puntje van de Nederlandse grens waar nog twee kleine schansen liggen uit de Franse tijd. In Oudeschans vertelde Edo Edens over de geschiedenis van de vesting. We bezochten het Dodenbastion en het museum.

Daarna vertrokken we naar Nieuweschans. In het museum legde Nans Kolff uit hoe het nu zit met alle vestingen een schansen in het landschap. Waarom liggen ze waar ze liggen en waarom zijn ze op dat moment gebouwd? Daarna toonde Nans ons wat we nog kunnen zien in Nieuweschans van de vesting. Dat was nog verrassend veel.

Als je je voorstelde hoe klein het eigenlijk allemaal was, en hoe dicht opeen gepakt, geeft het wel een gevoel van beklemming. Dat in tegenstelling tot het uitzicht vanaf de wal. Zo was er toch weer evenwicht.

vrijdag 23 oktober 2009

Scherven in een bunker


Ik wist niet wat ik zag! Woensdagavond bracht ik een bezoek aan de Stichting Archeologie en Monument in Emmen. Ik had gevraagd of ik archeologische vondsten mocht lenen voor mijn middag in de Marktpleinkerk op 31 oktober. Daar wil ik 'het verdwenen Winschoten' laten zien. Archeologische vondsten zijn onmisbaar voor dat verhaal.

In een tamelijk normaal gebouw moest ik een trap af. Onderaan de trap was een kluisdeur waar zelfs een archivaris ontzag voor moet hebben. Achter de deur trof ik een betegelde ruimte met een douche, en dan weer zo'n dikke deur. Links aan het einde van de gang was de kantine. Daar werd ik ontvangen met koffie en taart (een van de archeologen was jarig).

Na de koffie kreeg ik een rondleiding door de commandobunker voor Bescherming Bevolking, want daar was ik in terecht gekomen. De SAM is eigenaar van het gebouw en heeft het gelukkig met veel respect behandeld. Alle oude elementen zijn er nog: telefooncellen, de oude keuken, installatie voor beluchting en het telexapparaat inclusief de coderollen. Ik had nog nooit zoiets gezien. In één rondgang is duidelijk hoe serieus de Koude Oorlog gevoeld werd.

En dan de collectie. Dozen en dozen vol scherven, heel veel uit Oudeschans. Ze hebben daar wat kapot gegooid door de jaren heen. Ook daar kreeg ik een uitgebreide uitleg over verschillen in aardewerk uit regio's in Nederland maar ook in Duitsland. Bij één tafel Duitse scherven leek het er even op dat ik twee passende stukken had gevonden. Maar helaas! Kort daarna toonde Ko Lenting hoe het wel moet: hij vond twee passende stukken Italiaans aardewerk. Het moet een mooi stuk geweest zijn.

Tenslotte de keuze voor 31 oktober. Allerlei mooie objecten kwamen voorbij. Ik heb ze zo gekozen dat ze samen een verhaal vertellen van een paar eeuwen. Gelukkig hoef ik dat niet zelf te doen: Ko Lenting zal in de kerk aanwezig zijn om te vertellen over de opgravingen en de vondsten. Uiteindelijk gingen we met 5 dozen vol terug naar Winschoten. Tot de 31e....

donderdag 22 oktober 2009

Fotospeurtocht

Elles Bulder vroeg me of ik historische illustraties wilde zoeken voor een boek dat binnenkort verschijnt. Daarmee begon een speurtocht naar passende plaatjes. Er gingen wat voorstellen over en weer. En uiteraard kreeg ik commentaar. 'Er staan geen mensen op de foto's, dat moet eigenlijk wel', was het bijvoorbeeld. Mensen zien graag andere mensen, blijkbaar. Dat was even schakelen voor een architectuur- en landschapliefhebber.

Maar goed, ik ben de schrijver van het boek of de ontwerpster niet. Ik lever, zo goed dat kan, wat mij gevraagd wordt. Een goed startpunt is de beeldbank van de Groninger erfgoedinstellingen. Al die foto's bij elkaar levert al snel mooie vondsten op. Daarna komen de verzamelaars aan bod. Zij hebben vaak bijzondere foto's in hun collectie die het prima doen in een boek. Het viel me echt op dat velen van hen bijzonder behulpzaam waren.

Deze twee stappen gaan tamelijk soepel. Daarna begint het speurwerk. Horen van iemand, die gehoord heeft, dat iemand anders een goede foto heeft. En dan volgt het bellen. Een mooie bijkomstigheid is dan dat ik weer allerlei mensen leer kennen. Ze hebben vaak historische belangstelling en weten veel over hun foto's. Ik heb veel leuke gesprekken gehad de afgelopen tijd. Het onderzoek eindigt ermee dat ik een fotograaf vraag om iets voor me vast te leggen. En in het uiterste geval dat ik zelf de straat op ga om zelf foto's te maken. En daarna hoop ik natuurlijk dat ze goed genoeg zijn.

De mooiste foto van deze speurtocht is een foto van een lange, statige heer. De heer De Graaf van de Winschoter Courant. Hij houdt een toespraak bij het honderd-jarig bestaan van de krant. Een journalist die jaren bij de Winschoter heeft gewerkt kwam hem mij brengen. Hij schrijft maakt op dit moment een boek over zijn herinneringen bij de krant. Daar vertel ik later nog wel eens over.

De andere plaatjes houd ik nog voor me. Die zullen de Oldambtsters binnenkort wel te zien krijgen.

woensdag 21 oktober 2009

Dag der Groninger Geschiedenis

Het was druk. Al met al bezochten ongeveer 1600 mensen "De Dag". Ik werkte, net als andere jaren, samen met de gemeentearchieven. Noordoost Groningen was er, Zuidhorn, Hoogezand, Bellingwedde, Eemsmond en het Waterschap Hunze en Aa's. We hadden twee tafels vol folders en boeken, een tentoonstelling en een quiz.

Ieder jaar is het weer afwachten of je plannen aanslaan. Twee jaar geleden hadden we 'de archiefrechter', vorig jaar alleen de stand en nu dus de quiz. Ik heb het idee dat veel mensen begonnen aan de vragen, maar uiteindelijk het formulier niet inleverden. We hadden toch nog wel een stapeltje antwoorden. De Groninger Archieven zal de winnaar bekend maken.

Het is een bijzondere happening, zo'n dag. Allerlei erfgoedinstellingen tonen wat ze in huis hebben. Ik sprak met de Culturele commissie uit Delfzijl over Termunten. Het ligt in hun gemeente, maar het is Oldambt. Ik kreeg direkt twee tijdschriften aangeboden. 'Dingen die handig zijn om te weten over Termunten'. En als ik er toch kom met de excursie op 14 november kan de kerk waarschijnlijk wel open. Zo makkelijk gaat dat.

De aanjagers van de restauratie van station Zuidbroek waren er ook. Of ik voor SLO volgend jaar een lezing kan organiseren in het station, was mijn vraag. Een lezing over verkeer en vervoer leek me wel passend op die plek. Het is altijd te regelen. Dat wordt leuk!

De historische verenigingen uit het Oldambt zijn helaas afwezig. Maar dat is al jaren zo. Waar dat aan ligt? Ik weet het niet. Misschien kunnen we volgend jaar met z'n allen. Gezellig.

donderdag 15 oktober 2009

Week van de Geschiedenis

Zaterdag begint de Week van de Geschiedenis. Hier in Groningen gebeurt dat traditiegetrouw met de Dag der Groninger geschiedenis Het thema is dit keer 'Oorlog en Vrede'. In een grensgebied als het Oldambt is dat een prachtig onderwerp. De slag bij Heiligerlee siert de canon en de vestingen vertellen een verhaal van landsverdediging. Een goede reden om daar eens bij stil te staan.

Momenteel ben ik druk bezig met het organiseren van een excursie langs Heiligerlee en de vestingen. Ik doe dat samen met de Stichting Landschap Oldambt. Die stichting is een paar jaar geleden ontstaan uit een groep (oud)Oldambtsters, die de veranderingen in het landschap zorgelijk vonden. Nu werken we samen om aan zoveel mogelijk mensen te laten zien hoe mooi het landschap is. We willen mensen ervan overtuigen dat we verdere achteruitgang moeten voorkomen.

Twee weken geleden heb ik de route gereden met de gids, Wigbold Wierenga. Ik ben heel tevreden over het resultaat. Er is zoveel moois te zien! En er zijn zoveel anekdotes te vertellen. Vandaag stonden er artikeltjes in de plaatselijke kranten en zaterdag vertel ik op radio Winschoten over de excursie. En dan is het afwachten. Hebben mensen belangstelling? Hebben ze tijd? Hoeveel mensen willen mee?

Het blijft spannend.

zaterdag 10 oktober 2009

Stormvloed 1509

Nieuwe statenzijl
Het is al weer even geleden dat laserstralen de Dollard sierden. Het was de herdenking van de stormvloed in 1509. Een rij kinderen op een podium. Ieder heeft een stormlamp. Het verhaal van Jarfke wordt verteld. Stuk voor stuk verdwijnen de dorpen, gaan de stormlampen uit en draaien de kinderen zich om. Stuk voor stuk verschijnen de laserstralen op de Dollard.

Er was veel belangstelling. Tijdens het verhaal van de dorpen stond de weg naar de sluis van Nieuwe Statenzijl vol mensen. Ook op de dijk was het druk. Ik heb geprobeerd een foto te maken van de toeschouwers, maar helaas was mijn camera niet sterk genoeg. Eerder op de avond lukte het mij wel: spelende kinderen bij het monument.

Het was een mooie manifestatie. Wat ik vooral indrukwekkend vond, was de wetenschap dat aan de andere kant van het water ook een grote groep mensen stond. Zij hoorden hetzelfde verhaal. Ook bij hen gingen stuk voor stuk de dorpen ten onder en verschenen de lichtstralen. Mooi gecoördineerd.

Aan het einde van het verhaal, toen alle laserstralen te zien waren, hoorden we de noodklok luiden. Dat was een mooi slot. Helaas kwam er daarna popmuziek uit de luidsprekers. Volgens mij was stilte mooier geweest. Het is mijn smaak niet, popmuziek, daar kan het natuurlijk ook aan liggen. Al met al sloot ik mij tevreden aan in de lange rij auto's die Nieuwe Statenzijl verlieten.