woensdag 14 december 2011

Landbouwindustrie

Drie bijeenkomsten waren het: over suiker, aardappelmeel en (stro)karton. Drie keer een vergelijking tussen het oude en het nieuwe productieproces. Zo had ik het bedacht. Museumbezoek, oude bedrijfsfilms en dan in de moderne fabriek kijken. Dan zou wel duidelijk worden hoe snel ontwikkelingen gaan. Dat klopt, maar er was ook meer.


Filmzaal in het Veenkoloniaal Museum

De fabrieken hebben op allerlei manieren invloed gehad op de aanleverbedrijven. Alle bedrijfsfilms tonen hoe belangrijk het aan het begin van de 20e eeuw werd om te besparen op arbeidskracht. Eerst zien we mensen op hun knieen door het land kruipen om onkruid te wieden. Wat moet dat zwaar geweest zijn, dan zien we eenvoudige machines en het eindigt met halve fabrieken die over het land rijden in oogsttijd. Tijdens de suikerfilm vertelt een van de aanwezigen dat hij als student nog bieten gestoken heeft. Als het loof naar dezelfde kant en dan in één keer afhakken.

Een trotse W.A. Scholten. Hij begon als winkeljongen en bij zijn overlijden (1890) had hij een vermogen van 392 miljoen. De Groninger droom

Binnen de fabriek is de computer niet meer weg te denken.... en in de plaats gekomen van arbeiders die vroeger heel belangrijk waren. Waar vroeger 10 arbeiders waren, zijn er nu nog drie. De verbetering van het proces gaat altijd door. En, tot mijn verrassing, processen komen terug. Hendrik Hachmer van het Veenkoloniaal Museum vertelde in zijn verhaal over de industrieel W.A. Scholten dat al in de jaren 20 kunststof (en dan biologisch afbreekbaar) kon worden gemaakt van aardappelmeel. Het museum heeft nog een paar objecten in bezit. De aardappelmeel heeft het afgelegd tegen de lobby van de petrochemische industrie. Jammer, maar wie weet is de tijd nu rijp.


Allemaal gemaakt met aardappelmeel


Van de laatste bijeenkomst schreef een van de deelnemers een verslag:

Op 9 december 2011 heb ik deelgenomen aan excursie onderdeel 3, strokarton, van het C.H.C. Oldambt. Vanaf het Veenkoloniaal Museum Veendam vertrokken we met Oldtimer bus Elleke, van het Nationaal Busmuseum, richting Bad Nieuweschans. Geen bus vol want de fabriek kon maximaal 16 bezoekers ontvangen. Heel logisch gezien de veiligheidseisen.

De bus van het Nationaal Busmuseum

We werden hartelijk ontvangen in “Het Slingerland” (de vergaderzaal genoemd naar de eerste, niet landbouwer zijnde, directeur) door Plant Manager Wim Bos en de ploegleiders Stoffer Boer en Wim Dreijer. Na een voorstel rondje werd een aantal dia’s getoond van het productie proces.


Smurfit Kappa Solid Board, producent en leverancier van massief karton voor de grafische markt, foodverpakkingen en voor speciale toepassingen, produceert grijskarton in vellen en op rollen voor de kartonnagebedrijven. Het concern telt vier divisies en heeft wereldwijd een omzet van 7 miljard Euro met ruim 40.000 werknemers.De divisie Solid Board heeft 5 locaties t.w. in Bad Nieuweschans, Coevorden, Oude Pekela, Hoogkerk en Wrexen (Duitsland). Van deze divisie bedraagt de productie 550.000 ton karton op jaarbasis. De productie in Bad Nieuweschans bedraagt ca. 160.000 ton per jaar.


Sinds 1976 bestaat de grondstof alleen uit oud papier zoals karton, kranten, archief enz. waarvan in een wisselende samenstelling grijskarton wordt gemaakt. Een bakje koffie en een koek zorgden er voor dat we fris konden beginnen aan een excursie door de fabriek. Aangekleed in oranje jas, met helm, veiligheidsschoenen en oordopjes gingen we opgesplitst in 3 groepen eerst naar de dit jaar in gebruik genomen energiecentrale (een warmte krachtkoppeling op gas) die het totale bedrijf van energie en stoom voorziet. De waterzuivering er naast zorgt tegenwoordig voor een gesloten circuit zodat er nauwelijks water geloosd wordt op de Westerwoldse Aa.
Kolkend oud papier

In de grote opslaghal van de grondstof oud papier, los en in balen, zien we hoe, in de voorbereiding, het oud papier in een grote kuip met water met geweld wordt gemalen en daarna wordt geschoond van allerlei rotzooi zoals draad, plastic, nietjes en ander vuil.Vanuit een voorraad kuip wordt deze geschoonde pulp via zeven rondzeven op de 335 cm. brede machine gebracht, elke rondzeef brengt één laagje stof aan.


Via het satineerwerk en droogcilinders wordt veel water aan de stof onttrokken. Onderweg kan het karton worden voorzien van plakpapier in diverse kleuren. Aan het eind van de machine bevat het karton nog ca. 8% vocht. Dan worden de formaten ingesteld en wordt het karton volledig geautomatiseerd door een snijsectie in vellen gesneden op alle bedenkbare maten. Aan het eind van de machine kan ook overgeschakeld worden i.p.v. vellen, op rollen karton, die dan via een omrolmachine klankhard worden omgewikkeld. Tenslotte wordt in de nabewerking het karton op pallets gewogen en in plastic verpakt. En gaat het via een ondergronds transportsysteem naar de expeditiehal die aan de andere kant van de straat ligt.

Terug in “Het Slingerland” pellen we ons uit en bedanken we de rondleiders voor de uitstekende uitleg en gaan wij terug naar de basis in Veendam. Terug in het Veenkoloniaal Museum krijgen we een kleurenfilm uit 1974 te zien over de fabricage van strokarton bij “De Kroon” in Oude Pekela en kunnen we in de tentoonstellingszaal de daar opgestelde mini productiebaan bekijken.


Zeer interessesant omdat je op deze manier heel duidelijk het verschil in productieproces kunt zien tussen de fabricage van karton van stro en oud papier.

Al met al een interessante excursie voor jong en oud. Heel bijzonder, zeker voor een oud werknemer, als je nooit meer in de fabriek bent geweest. Het C.H.C., met name Marianne Kruijswijk, bedankt dat ze dit mogelijk heeft gemaakt. Ik hoop dat de fabriek het ook mooi vond en dat ze hun best willen doen dit vaker mogelijk te maken.De belangstelling uit Bad Nieuweschans is er zeker.


Een deelnemer.

Met dank aan Leader, Provincie Groningen, Gemeente Oldambt, het Prins Bernard Cultuurfonds en het Scholten Kammingafonds, die samen we Maand van de Toekomst mogelijk maakten.

Marianne



donderdag 1 december 2011

Online cursus genealogie

Op het blog van het Loket voor lief en leed staat een aankondiging voor een online cursus voor genealogisch onderzoek. De cursus wordt aan geboden door de Open Universiteit. In tien blokken komen allerlei bronnen voorbij die nuttig kunnen zijn voor het stamboomonderzoek. Voor de hand liggen natuurlijk de geboorte-, huwelijks- en overlijdensaktes. Maar de cursus gaat ook in op bronnen die wat minder bekend zijn, zoals de rechterlijke archieven, archieven van notarissen en belastingregistratie. Neem eens een kijkje, wie weet inspireert het tot onderzoek.

woensdag 30 november 2011

Uit de canon: THOS en de chocoladereep

Het is 1920 als in Beerta de voetbal gaat rollen. Dat lijkt een eenvoudig kunststukje, maar dat is het niet. Je kunt op het idee komen een voetbalclub op te richten en dat samen met je vriendjes ook daadwerkelijk doen, mar er moet wel een bal komen. En die is er niet. Toch komt de voetbalclub, compleet met bal, van de grond. Maar eerst is er de vereniging, die Zwart Wit wordt genoemd, dan pas de bal. Voetballen zijn schaars in die tijd. De jongens gaan wikkels van chocoladerepen sparen. Als ze er vijfhonderd hebben, dan kan er een bal van worden aangeschaft. In Beerta lacht men nog wel eens als ze denken aan die voetbalgekke jongens, die zich ziek hebben moeten eten aan chocola. Als ze het benodigde aantal bijna bij elkaar hebben, slaat het noodlot toe. De repen gaan uit de handel. De jongens laten zich niet uit het veld slaanen gaan bij de plaatselijke kruidenier op zoek naar achtergebleven chocoladerepen en wikkels. Ze slagen er alsnog in genoeg te verzamelen en zo komt de eerste heuse voetbal naar Beerta. Zwart Wit wordt al heel snel, op advies van de voetbalbond, omgedoopt in THOS: Tot Heil Onzer Spieren.......

Dit is het begin van het venster over de voetbalgeschiedenis. Wat mensen er niet voor over hadden om te kunnen sporten! We hebben gekozen voor de voetbalgeschiedenis als symbool voor de sportgeschiedenis is het Oldambt. Er is natuurlijk veel meer geweest op sportief gebied. Een venster is ook maar een begin.

Op de website van het Cultuurhistorisch Centrum Oldambt vind u meer informatie over de Canon van het Oldambt.


donderdag 24 november 2011

De Dag van de Oldambtster geschiedenis

Zaterdag 26 november is het zover! De Canon van het Oldambt wordt gepresenteerd aan het publiek. Ter gelegenheid hiervan hebben we een cultuurhistorische markt georganiseerd. Van 14.00 tot 16.00 uur kunt u kennis maken met cultuurhistorische organisaties in en om het Oldambt. Op de markt kunt u de Canon van het Oldambt met korting kopen. Het boek kost € 10,00 in plaats van € 12,50. Het is een grote, gevarieerde groep organisaties geworden.

Dit zijn de deelnemers aan de markt:

- Cultuurhistorisch Centrum Oldambt
- Dorpsgidsen Nieuwolda
- Gemaal Cremer uit Termunten
- Gemaal de Hoogte uit Nieuwolda
- De Nederlandse Genealogische Vereniging afdeling Groningen
- Regionaal Historisch Centrum Groninger Archieven
- Het Groninger Molenarchief
- Heemschut
- De Boukenkist
- Historische Vereniging gemeente Scheemda
- De Kerk uit Nieuw Beerta
- De Kerk van Nieuw Scheemda
- De Kerk van Termunten
- Museum voor Naaldkunst uit Winschoten
- Het Groninger Molenhuis
- Museum Slag bij Heiligerlee
- Klokkengieterijmuseum Heiligerlee
- Museum het Stoomgemaal uit Winschoten
- Stichting Oud Winschoten
- Scheemder Kerk
- Stichting Wiebe Hayes
- Stichting Verdronken geschiedenis
- Stichting Landschap Oldambt
- Vrienden van de Nieuweschans en het Vestingmuseum
- Winschoter Stadsjournaal
- Waslander Danhuis stichting

Genoeg te zien dus. Hopelijk tot zaterdag.

donderdag 3 november 2011

Armoe troef - een terugblik

Drie middagen over armoedebestrijding zijn achter de rug. Het waren interessante middagen. De lezingen waren veelzijdig en in het publiek riepen de verhalen veel vragen op. Er kwam regelmatig een gesprek op gang tussen de spreker en iemand uit het publiek.

Over de kerk.
Harry Perton beet het spits af met een verhaal over de kerkelijke armenzorg. Er ontstaat een beeld van kerken die erg hun best doen om de zorg beheersbaar te houden. Iemand die korter dan 7 jaar bij de gemeente hoort, moet zijn uitkering gaan halen uit zijn vorige woonplaats. Er zijn strakke regels voor de bedeling: het geld of andere ondersteuning krijg je niet zomaar. En er is controle. In het Oldambt ging het behoorlijk ver: bedeelden waren verplicht om een letter D op hun kleren te dragen, als teken dat ze ondersteuning kregen van de diaconie. Dat bracht wel een schok teweeg. De associatie naar later tijden is makkelijk gelegd. Maar toch.... zij waren zeker niet de enigen die herkenbaar waren. Weeskinderen in Amsterdam droegen kleren die voor de helft rood en voor de andere helft zwart waren. Van grote afstand waren zij te herkennen. En dat was rond 1900 nog steeds zo.



Over de maatschappij

Wil Schackman begon aan zijn onderzoek naar de Maatschappij voor de Weldadigheid om te kijken of er een script over de schrijven was. De vele honderden meters archief bleven hem zo boeien dat hij er niet meer los van kwam en er een boek over schreef. Hij vertelt over de betrokkenheid van de Oldambtsters bij de Maatschappij van de Weldadigheid. Een grote groep mensen wil meehelpen met de oprichting van de kolonie in Drenthe. Vooral in Winschoten is er een aanzienlijke groep contributanten. Een paar jaar later is het beeld een beetje veranderd. De meeste mensen hebben nog nooit betaald. We volgen samen de ontwikkeling van de koloniën en de opvang van de bewoners. Ook zij worden in onze ogen heel strak gehouden. Een klein vergrijp leidt al tot een paar dagen opsluiting, een straf die wordt opgelegd door een eigen 'rechtbank'. Een heel eigen wereld Drenthe.

Over de staat.
Cees Stolk heeft jarenlang onderzoek gedaan naar de werkverschaffing in Jipsinghuizen, in de ogen van de werklozen de hel van Jipsinghuizen. Iedereen moest volgens de Armenwet van 1912 werken voor zijn geld. Toen in de jaren dertig de werkloosheid groeide, in Groningen tot 18.000 mensen, kwamen grote werkverschaffingsprojecten. Die waren niet nieuw. Ook in de negentiende eeuw werden zulke projecten gestart, bijvoorbeeld voor de aanleg van parken. Dit keer was de omvang van de projecten groot. Buiskool kocht een groot stuk land. Dat moest een meter diep worden omgespit. Met de hand. Ook als je dagelijks werk diamantslijper of kantoorklerk was. Het loon werd betaald voor de hoeveelheid grond die was omgeploegd. Het loon was laag, de omstandigheden slecht en de behandeling streng. Cees geeft daar vele voorbeelden van. Pijnlijke voorbeelden.

Er is na drie lezingen een beeld ontstaan van controle, karigheid en stigmatisering. Toch moet ik dat nuanceren met twee verhalen. En we kijken terug vanuit grote welvaart naar een land dat, zeker in de negentiende eeuw en in de crisistijd, grote tekorten had. De welvaart heeft ertoe geleid dat er een verzorgingsstaat kon ontstaan.
En dan dit: tussen ons en de tijd van werkverschaffing, weldadigheid en diaconie staat de Algemene Bijstandswet, een wet uit de verzorgingsstaat. Door die wet werd het krijgen van een uitkering een recht, terwijl het daarvoor een uiterste redmiddel was als de familie en de buren niet meer wilden bijspringen en al het geld op was. Mensen konden rekenen op verzorging.
Dat is heel iets anders dan de liberalen in de negentiende eeuw voor ogen stond: een staat die zich alleen in uiterste noodzaak met de maatschappij bemoeit. In zo'n samenleving is het leven harder. Er waren lange arbeidstijden voor alle arbeiders en de rechten moesten nog bevochten worden.

Ik zeg niet dat het voor de armen en werklozen die het meemaakten daarmee minder erg wordt, maar ze konden het niet vergelijken met onze situatie, zoals wij gewend zijn om te doen.

donderdag 27 oktober 2011

Dijkgravenpicknick

Een van de verhalen in de Canon van het Oldambt gaat over het Termunterzijlvest. Het waterschap dat in 1601 werd gesticht om de grond een beetje beter droog te houden. De heren dijkgraven zorgen voor het handhaven van de regels en waren tevreden met zichzelf. Bij het aanleggen van de sluis lieten zij hun namen in een plakkaat in de sluis aanbrengen. Onder water! Jaren later, toen de sluis droog stond voor restauratie, werd het plakkaat zichtbaar. Zo heeft ieder zijn eigen vorm van eeuwige roem.

Bij de zoektocht naar een goede illustratie komen we bij het Groninger Museum. Het Waterschap heeft drie zilveren bekers in bruikleen gegeven aan het museum. De bekers zijn ooit van het Termunterzijlvest geweest. Mooi chique bekers, ter ondersteuning van de status van de dijkgraven.

Tot mijn verbazing is er meer. De bekers zijn stapelbaar en kunnen daarna worden opgeborgen in een zilveren houder. Als we er tijdens de vergadering naar kijken, zegt een van de redactieleden: 'Dat is voor de picknick van de dijkgraven.' Ik zie het voor me: de eerbare dijkgraven op een geruit dekentje in het gras met de handig verpakte en vervoerbare bekers tussen het in. Het is natuurlijk anders, maar het blijft een grappig beeld.

De foto van de bekers staat in de Canon van het Oldambt, die op 26 november verschijnt.

donderdag 6 oktober 2011

Op pad voor de canon

Er moest een foto komen van de synagoge in Nieuweschans. Een van de vensters gaan over de Joden in het Oldambt en daar komt een plaatje van de synagoge bij. Nu hebben de Vrienden van de Nieuwe Schans een grote hoeveelheid foto's ingeleverd bij het CHC om op de Beeldbank te zetten. Daar had ik een foto uitgekozen en ingestuurd naar Mirjam, de vormgeefster. Zij vond de foto niet goed. Het was een zwart/wit foto en dat maakte te pagina flets. Er moest dus een kleurenfoto komen


Nu ik toch in Nieuweschans was, besloot ik bij het vestingmuseum langs te gaan. Ik wilde Nans en Henk vragen om het veldnamenonderzoek van de Rijksuniversiteit en de Groninger Archieven in hun omgeving onder de aandacht te brengen. Helaas, ze waren er niet. Briefje achter gelaten, foto gemaakt en op pad maar weer...... Het was een van de laatste warme dagen van het jaar, in deze ongewoon warme nazomer.



Een paar beelden uit de voormalige vesting.




En dan Duitsland aan de andere kant van het water. Een paar stappen over de Noaberbrug en je bent er.



Ik besluit over de Hamdijk terug te rijden naar Winschoten, een plek in het Oldambt waar de grandeur en het verval samen komen. Het komt voor mij bij elkaar op een veld met appelbomen. Ieder jaar hangen de bomen vol prachtige appels. De boerderij die erbij hoort staat vermoedelijk leeg en de appels worden niet meer geplukt. Dat is het beeld van krimp: verlaten appelbomen aan de Hamdijk.




Het heeft ook wel weer iets moois. De natuur gaat onverstoorbaar door, krimp of niet. Misschien moeten wij daar een voorbeeld aan nemen.

Een eerder bericht over de Canon: het Rosarium

donderdag 29 september 2011

donderdag 15 september 2011

De maand van de geschiedenis - Armoe troef

De hele maand oktober is geschiedenis maand. Het thema is 'de ander en ik' Ik heb dat geïnterpreteerd als 'zorg voor de ander'. Door de eeuwen heen zijn er altijd mensen geweest die onvoldoende voor zichzelf konden zorgen. Voordat bijstand een recht werd, waren er allerlei regelingen voor. Er waren ook altijd pogingen om de armen zelfstandig te maken of te laten werken voor hun brood. Over deze onderwerpen gaat een minicursus van drie vrijdagmiddagen. Dit wordt de cursus, het drieluik ARMOE TROEF, drie eeuwen armenzorg in het Oldambt:

De kerk
Op 14 oktober komt Harry Perton spreken over de rol van de diakonie in de armenzorg van de 18e eeuw. Wat de voorwaarden voor bedeling waren, wie zoal bedeeld werd, wat ze kregen, hoeveel armen er waren in die tijd en hoe de kerk aan het geld kwam voor de bedeling, het komt allemaal aan de orde op deze middag. Harry Perton brengt het leven van de Oldambtster armen dichterbij.

De maatschappij
21 Oktober staat in het teken van de Maatschappij van de Weldadigheid. In 1818 werd de Maatschappij opgericht om in Drenthe de armen uit heel Nederland een nieuw leven te bieden. Ook uit het Oldambt vertrekken kolonisten naar Frederiksoord, Willemsoord en Wilhelminaoord. Hun lotgevallen, en die van de plaatselijke subcommissie van Weldadigheid, die geld ophaalde voor de Maatschappij worden verteld door Wil Schackman, de schrijver van het boek De Proefkolonie

De staat
Cees Stolk komt op 28 oktober vertellen over de Hel van Jipsinghuizen, de werkverschaffing van de jaren dertig van de vorige eeuw. Hij heef vele voormalige werklozen en andere betrokken gesproken en schets aan de hand van hun herinneringen het verhaal van zwaar werk, slechte omstandigheden, laag loon en het gevoel van vernedering van de werkverschaffing.


De middagen beginnen om 14.30 en duren tot ongeveer 16.30
De kosten voor hele cursus bedragen € 20,00. Eén middag kost € 7,50. Aanmelden voor de cursus kan door een mail te sturen naar chcoldambt@gmail.com met de titel Drieluik Armoe troef. In de mail vermeld u uw naam en adres. Het geld van de cursus moet worden overgemaakt naar banknr 520814886 van de Stichting Geschiedschrijving Oldambt in Winschoten. De losse middag kan aan de zaal betaald worden.

maandag 12 september 2011

Fotoverslag van de Open Monumentendag 1

Boer Hermans Dijkstra en zijn gevolg bij de opening van de Monumentendag in de voormalige pastorie van Eexta in Scheemda, nu het bedrijf Geo+

De stadsomroeper aan het werk.


Alvast oefenen om stadsomroeper te worden als je later groot bent.

En wie wint de gouden poffertpan in Hermans Dijkstra?



Prachtige dames in Hermans Dijkstra

De tocht langs de drie gemalen in het Oldambt ging over het prachtige water van Nieuwolda naar Termunten. Cees maakte voor mij op het schip een aantal foto's



Ik was graag meegegaan op deze tocht. Het Oldambt op z'n mooist. Op Open Monumentendag kan dat niet. Dan probeer ik bij alle monumenten langs te gaan. Dat is me dit jaar, net als vorig jaar, bijna gelukt. Volgend jaar moet ik beslist nog beter plannen. Gelukkig vertelde Cees mij dat hij overweegt om de tocht op de Dag van het Gemaal te herhalen. Hopelijk kan ik dan mee.....







Stichting Landschap Oldambt was in de kerk in Nieuw Scheemda. Pier stuurde mij een paar foto's. Het concert van het Ministerie van Landbouw en Visserij was bijzonder leuk. De sfeer van de nummers was goed getroffen en ze droegen een paar gedichten van Berend Koning voor.

Dit is nog lang niet alles. Wordt vervolgd....

donderdag 1 september 2011

Monumenten langs het spoor

Een serie herbestemde panden: de oude stations langs de spoorbaan Groningen - Nieuweschans. Het leek me een goed idee om daar aandacht aan te geven op Open Monumentendag. Daarom belde ik met ARRIVA. Konden zij niet meedoen? Een monumentendagarrangement? ARRIVA reageerde enthousiast; een leuk idee. Hun voorstel werd een 2 voor 1 actie. Twee mensen kunnen samen op één kaartje reizen naar een van de stations in het Oldambt op de lijnen van ARRIVA.

Er is van alles te doen langs het spoor. In Kropswolde is het station uit 1915 een galerie/museum geworden. Daar is nu een tentoonstelling van Nico Bulder. De tentoonstelling is op 10 september vrij toegankelijk.
In Zuidbroek is een groep enthousiaste vrijwilligers als jaren bezig voor het Noord Nederlands Trein- en Trammuseum. Het station wordt in oude glorie hersteld. Op 10 september geven de vrijwilligers rondleidingen.
Het station in Scheemda is nu een kantoor. Er is een tentoonstelling van foto's van het station toen het nog in werking was.
Het station in Winschoten is nu in gebruik als drukkerij. In het station draait een film uit de jaren zeventig van een treinrit van Groningen naar Leer. Veel landschapsbeelden en de stations zoals ze er toen bijlagen. Daarnaast begint er in het station een stadswandeling door Winschoten onder leiding van de Winschoter Stadsgidsen.
In Bad Nieuweschans staat de Oude Remise. Vroeger was het een locomotievenloods, nu is er een grand café en een kunstencentrum. In het grand café zijn hoogtepunten uit de collectie van het Noord Nederlands Trein- en Trammuseum te zien. De Oude Remise biedt bij een kopje koffie met petit four (€ 3,30) een tweede kopje koffie gratis op vertoon van het treinkaartje.

Als toegift van ARRIVA kunnen reizigers ook afslaan naar Veendam. Daar vertrekt om 12.00 uur de stoomtrein naar Stadskanaal. In het station van Veendam ligt ook de Winkler Prins wandelroute klaar.

Ga voor de actievoorwaarden naar de site van ARRIVA

maandag 29 augustus 2011

Open Monumentendag 1

10 September is het weer Open Monumentendag. Er gebeurt dit jaar weer van alles. Op de website van het Cultuurhistorisch Centrum is een overzicht te vinden van alle activiteiten.

Samen met Bert en Peter van RTV Blauwe Stad heb ik een bezoek gebracht aan de oude pastorie in Eexta. Dit is het oudste woonhuis in het Oldambt en waarschijnlijk in Nederland. Het is een prachtig gebouw met een witte, symmetrische voorgevel. Er ligt een mooie tuin en (nog steeds) een 'gracht' omheen.

Jan Loots, de eigenaar, geeft ons een rondleiding van de kelder tot de zolder. De balken op de zolder stammen uit de bouw van het pand in de 13e eeuw. Hij laat ons zien hoe hard de balken zijn. Als het daaraan ligt, staat het pand er nog wel even. We krijgen uitleg over de bouwgeschiedenis van het pand. Door de jaren heen zijn steeds andere ramen geweest, steeds grotere ramen ook.

Bijzonder is ook dat Jan een reconstructie heeft laten maken van het oude dorpscentrum van Eexta, met de kerk, het armenhuis en de school. Het is een boeiend schilderij geworden met veel kleine grapjes en verrassingen.

Bert, Peter en ik besluiten niet alles te filmen. Er moet ook nog een verrassing over blijven voor de bezoekers. Ik denk dat het zeker de moeite waard is om te gaan kijken in Eexta op 10 september!

dinsdag 23 augustus 2011

Preview 2011/2012

Op 2 september is Beelden bij de Thee de aftrap voor een nieuw jaar cultuurhistorisch Oldambt. De planning is zo goed als rond en binnenkort verschijnt het nieuwe programmaboekje. Als voorproefje alvast een overzicht van wat we van plan zijn:

Natuurlijk is er iedere eerste vrijdag van de maand weer Beelden bij de Thee. We hebben onder meer aandacht voor herbestemming van oude panden (in het kader van Open Monumentendag) en de geschiedenis van de Adrillenmarkt in Winschoten. Verder zullen we een middag besteden aan de interviews die Rob Rosendahl in de afgelopen tijd gehad heeft met bijzondere personen uit het Oldambt.

De Open Monumentendag is spannend dit jaar. We werken bijvoorbeeld samen met Arriva met een monumentendag-actie. Alle oude stations tussen Groningen en Nieuweschans zijn open en te bezichtigen. In Zuidbroek kunnen mensen overstappen naar Veendam. Daar vertrekt de stoomtrein naar Stadskanaal. Voor meer informatie is het raadzaam om de website van Arriva te raadplegen. Daarnaast is er een tocht langs de gemalen. Een deel van de tocht in een historische bus en de rest in een bolschip. Natuurlijk is er nog meer. Daarvoor hebben we een folder gemaakt die binnenkort op de website verschijnt.

De Wintercursus is op herhaling, dit keer op woensdagavond. Vorige keer kon een aantal mensen niet meedoen omdat ze overdag werken. Speciaal voor de mensen met een baan dus! Opnieuw negen bijeenkomsten over thema's uit de Oldambtster geschiedenis. Hoe zat het met het leven in de vestingen? Waarom was de stad Groningen hier zo lang de baas? Waar kwam de afstand tussen de boeren en de arbeiders vandaan? Wie was dominee Schortinghuis en wat was zijn betekenis? Zomaar wat onderwerpen. Er is nog veel meer.

Vroeg in het nieuwe jaar komt er een cursus in samenwerking met de Volksuniversiteit en Bibliotheek Winschoten. Het onderwerp is de architectuur in het Oldambt: de neostijlen uit de 19e eeuw, het expressionisme en de wederopbouw-architectuur in de 20e eeuw. We sluiten de cursus af met een excursie. langs bijzondere voorbeelden van deze stromingen in het Oldambt.

Dan zijn er in het najaar nog drie excursies gepland. We zoomen in op de landbouwgeschiedenis uit de regio: graan en stro, suiker en aardappelmeel. We besteden aandacht aan de geschiedenis van de bedrijfstak en bezoeken een modern bedrijf om het contrast goed te kunnen zien.

Nieuw dit jaar is het drieluik. Een serie van drie lezingen over een specifiek onderwerp. In oktober gaat het drieluik over de zorg voor de arme. Dit is onze interpretatie van het thema van de maand van de geschiedenis: de ander en ik. De rol van de kerk, de Maatschappij van de Weldadigheid en de werkverschaffing in het gevreesde Jipsinghuizen passeren de revue. Het tweede drieluik gaat over de drost in Zuidbroek. In de Oldambt Historische Reeks komt volgend jaar een boek uit over de strafzaken van de drost in de 18e eeuw. Die zullen we van verschillende kanten bekijken.

Over boeken gesproken. Er staat nogal wat op de rol. De Canon van het Oldambt is al aangekondigd voor november. Dan is ook de eerste dag van de Oldambtster geschiedenis. Schrijf maar vast op de kalender of in de agenda: 28 november. Verder komt het boek over de architect Kruijer uit in april. In de tussentijd verschijnt de tweede uitgave in de Oldambt Historische Reeks. Dit deel gaat over het bekende vervoersbedrijf/reisbureau Klooster uit Winschoten. Hierover vertel ik binnenkort meer.

Dit zijn onze plannen. Het wordt vast allemaal erg leuk. Kom vooral meedoen!

vrijdag 15 juli 2011

Glasnegatieven

Een tijd geleden bracht Rob ze al naar het CHC: tientallen doosjes met glasnegatieven in een grote krat. Ze hadden ook al weer een tijd bij hem gestaan en daarvoor in de schuur van een kennis van hem. En die kennis had ze uit een container gevist. Een fotozaak in Pekela hield ermee op en wat moesten ze nog met de glasnegatieven uit de jaren vijftig en zestig?

Een scan van het negatief
Nu staan ze bij ons. Voor het overgrote deel zijn het portretten. Hier en daar een winkelinterieur of een autowrak. Blijkbaar was het niet alleen een portret-, maar ook een nieuws- en reclamefotograaf. We willen de beelden graag digitaliseren. Daarvoor had ik een afspraak met burgemeester Schollema van gemeente Pekela. Gewapend met één van de doosjes meldde ik me bij de receptie in het gemeentehuis.

Vooraf vertelde de burgemeester mij dat er een fotoserie van hem gemaakt werd. Of het goed was als dat tijdens ons gesprek ook gebeurde. Ik vond het wel passend bij het onderwerp. De glasnegatieven vielen in de smaak, niet alleen bij de burgemeester, ook bij de fotografe. Ze was verbaasd dat de glasplaten, die toch behoorlijk te lijden hadden gehad, er nog zo goed uit zagen. Dat had ik al gedacht, maar ik heb er natuurlijk minder verstand van dan een professioneel fotografe. De wethouder cultuur, Hennie Hemmes, kwam binnen lopen. Hij is een geboren Pekelder. We vroegen hem of hij de mensen herkende. Bij deze foto's ging het niet, maar wie weet.

En wat gaan we nu doen? Het is de bedoeling om de negatieven te scannen en af te drukken. Dan gaan we ze ophangen in het gemeentehuis is Pekela, dat er een zeer geschikte hal voor heeft. Wie weet worden er mensen herkend. Wat we dan gaan doen, is nog afwachten. Een boek? Een website? Allebei. Dat hangt natuurlijk af van de informatie die we krijgen.

De burgemeester vertelde dat er een familielid van de fotograaf nog in Pekela woont. Daar moet is maar eens een praatje mee gaan maken. Wie weet kan hij nog veel interessants vertellen.

Wordt vervolgd

woensdag 29 juni 2011

Berend Koning - door de ogen van een bezoeker

Net als bij de Blauwe Schuit, heb ik een bezoeker gevraagd om te vertellen hoe hij de middag van Berend Koning vond. Dit is zijn verhaal:

Op zaterdag 11 juni vond tijdens het Groninger Molenweekend 2011 de presentatie van de dichtbundel van Berend A. Koning plaats.De keuze van de oude Winschoter Molen Edens bleek als locatie voor deze plechtigheid  door de ruim 25 belangstellenden alsuiterst plezierig ervaren: de charme van de kleine intieme ruimte gaf het voorlezen van de gedichten extra cachet.

Nadat rond twee uur  door Marianne de bijeenkomst was geopend,  werd het eerste exemplaar van de dichtbundel “Mien Grunneger Oldambt”door wethouder van cultuur Bard Boon aan de nicht van de overleden dichter overhandigd. Tevens las Boon met verve twee gedichten uit de bundel voor.

Vervolgens werden  door verschillende dichters uit het Oldambt gedichten voorgelezen. Een kort verhaal dat Koning ooit voor zijn nichtje had geschreven,werd daarna door Oldambtster schrijver Willem Friedrich 
met veel inlevingsvermogen voorgelezen.

Veel waardering was er ook voor de muzikale en zangbijdragen van de Groninger zanger en performer Wim Dussel.Hij wist het publiek zelfs mee te laten zingen op een van zijn nummers: uit volle borst was voor velen weliswaar een brug te ver. Op humoristische wijze werd de middag met een voorstelling van molenaar Jan Kugel afgesloten.

Het boekje is naast postume waardering voor de Nieuw-Scheemder dichter Berend A.Koning tevens bedoeld als eerste deel van de door het CHC Oldambt uit te geven  “Oldambt Historische Reeks”. Gezien vorm en inhoud van de zaterdagmiddag in Molen Edens, naast de vele andere activiteiten van CHC Oldambt, heb ik het volste vertrouwen in en waardering voor deze doelstelling   

zondag 12 juni 2011

Fotoverslag Dichter bij de molen

 Dit is het dan: de dichtbundel van Berend Koning. We hebben een omslag gekozen die het Oldambt goed laat zien: de koolzaadvelden van Boelo Tijdens. Verder staat er een portret op van Berend Koning en is er een rij kleine fotootjes uit zijn eigen album.
Bard Boon en mevrouw Wierenga
We hebben stoelen neergezet in de benedenruimte van molen Edens. We hebben het ingericht voor een overhandiging. Het is wat woekeren met ruimte. Molens zijn nu eenmaal niet erg groot.

Bard Boon (wethouder cultuur) is gekomen om het boek te overhandigen aan het nichtje van Berend Koning. Hij leest twee gedichten van Berend voor. Ik had ze tot nu toe alleen nog maar gelezen en merk hoe rond de taal van Koning eigenlijk is.
Na Bard Boon komen Dieneke Tjakkes, Willem Friedrich, Dienke Bronsema en Rob Rosendahl naar voren in de kleine molen. Ze dragen allen een gedicht of verhaal van Berend Koning voor. Ze hebben ook allen een gedicht geschreven voor de gelegenheid, over een molen dus. Ze lezen ook een vrij gedicht voor. Tussendoor zingt Wim Dussel liedjes in het Gronings.
Dieneke Tjakkes

Wim Dussel

Willem Friedrich
Het publiek


Dienke Bronsema

Rob Rosendahl

De molenaar, meneer Kugel, sluit de middag af met een optreden over de molen in de volkscultuur. Hij legt raadsels uit, haalt gezegden over het weer en de molenaar uit de oude doos en draagt een serie gedichten voor. Hij heeft voor ons ook een afbeelding van een glas dat door molenaars werd gebruikt voor hun drinkwedstrijden.

De molenaar, meneer Kugel

Nu het boek is aangeboden aan de familie en we feestelijk hebben stilgestaan bij het werk van Berend Koning, is het boek voor iedereen te koop. Het is een onderdeel van de Oldambt Historische Reeks. We maken zo snel mogelijk bekend wat de inhoud wordt van nummer 2.

donderdag 26 mei 2011

Berend Koning - Oldambtster dichter (aankondiging 11 juni)

11 Juni is het Groninger Molenweekend. Het thema is: 'dichter bij de molen'. Rob Rosendahl en ik vonden dat een mooi moment om een boek te presenteren van de Oldambtster dichter en schrijver Berend Koning.

Berend en zijn zus
Een aantal maanden geleden kwam Rob tijdens een vrijwilligersoverleg met de gedichten op de proppen. Hij had ze te leen gekregen van mevrouw Timmer - Koning, Berends zus. Het is niet het eerste waarmee Rob op de proppen komt. Hij vond ook al een krat vol glasnegatieven, maar daar kom ik later nog wel eens op. Jantje wilde de teksten wel intypen. Zij heeft een aanslagsnelheid waar wij allemaal u tegen zeggen.

Rob en ik hebben de gedichten geordend en foto's geselecteerd uit Berends fotoboeken. Martin Hillenga, streektaalfunctionaris, schreef het voorwoord, Rob het levensverhaal van Berend en ik de verantwoording voor de samenstelling van het boekje. Dik restaureerde een paar foto's. Die staan nu op de omslag. Rob en ik schoven aan bij Richard Hospers van CQreclame hier in Winschoten. Hij had voor ons een ontwerp gemaakt voor de omslag. We verplaatsten foto's, veranderden kleuren en teksten, net zo lang tot we echt tevreden waren. Richard begrijpt altijd heel goed wat ik wil. Dat werkt wel zo prettig. Taeke hielp me nog met de opmaak van de inhoud en het PDFen van het geheel. 

De omslag is klaar, de inhoud is klaar en binnenkort krijgen we de boekjes toegestuurd van Bestenzet - printing on demand. De samenwerking is goed, duidelijke instructies op hun site, een mooi boekje met uitleg dat ze gratis toesturen en altijd vriendelijke mensen aan de telefoon. Ik kijk met verwachting uit naar het resultaat, maar verwacht dat het helemaal goed komt.

Berend Koning bij Molen Edens in 1975
Goed, terug naar de 11e. Om 14.00 uur zal Bard Boon het eerste exemplaar van het boek overhandigen aan mevrouw Timmer - Koning. Zij heeft de gedichten bewaard en ter beschikking gesteld. Tot nu toe heeft ze nog niks gezien. Dat leek haar en Rob leuker: de verrassing zal des te groter zijn. Bard Boon zal dan een uur Groninger Poëzie starten met het voorlezen van één van de gedichten van Berend Koning.

Daarna zullen andere dichters uit het Oldambt een gedicht voordragen van Koning. Zij lezen ook allemaal een gedicht voor dat ze hebben geschreven voor de gelegenheid: een gedicht over een molen. Ze eindigen hun optreden met, wat Rob zo mooi noemt, vrij werk. De optredens van de dichters worden afgewisseld met muziek van Wim Dussel.

Volgens ons wordt het een leuke, gezellige dag in Molen Edens. 's Morgens zal de molenaar, meneer Kugel, een presentatie houden over de molen in de volkscultuur. Hij zal dat doen aan de hand van gedichten en gezegden. De molen is de hele dag open voor bezichtiging. De foto's van de spectaculaire ophoging van een paar jaar geleden hangen op de zolders om te bekijken. En 's middags zijn wij er met ons nieuwe boek.

Het boekje zal €10,00 gaan kosten. Op de molendag krijgt iedereen, die het boekje in de molen koopt, 10% korting.

Kom vooral!

vrijdag 20 mei 2011

Rozen in de Canon

Vanmorgen had ik een gesprek in het Rozenpaviljoen in Winschoten met meneer Leemhuis. Vorige week had ik hem gebeld om zijn hulp bij het maken van de Canon van het Oldambt. We willen een venster hebben over het rosarium. Meneer Leemhuis is jarenlang directeur geweest van een bedrijf dat rozenonderstammen kweekte. In de Veenkoloniën kwamen dit soort bedrijven veel voor. De grond, licht en zanderig, is er heel geschikt voor. De stammen krijgen een heel mooi fijn wortelgestel en zijn een makkelijke basis voor het enten.

In een uur leidt meneer Leemhuis mij langs de kweek van rozen en fruitbomen, langs decennia geschiedenis van brancheorganisaties (1897) en export en het ontstaan van het rosarium. Het blijkt niet zomaar een tuin te zijn. Nee, het maakt deel uit van een drietal proeftuinen. Er is er nog één in Arcen in Limburg en het Westbroekpark in Den Haag is nummer twee. De verspreiding over het land is een bewuste keuze. Er kan mooi getest worden op welke grond en bij welke klimatologische omstandigheden de onderstammen het best groeien.

De bedrijfstak is inmiddels grotendeels verhuisd naar lagelonenlanden. Logisch, legt meneer Leemhuis mij uit. Het kweken van onderstammen is heel arbeidsintensief. Een foto uit Scheemda bewijst dit. We zien een akker met op de achtergrond een typische Oldambtster boerderij. In de akker zit een groep mannen op hun knieen: ze wieden tussen de rozen. Zoveel handwerk is in Nederland onbetaalbaar geworden.

Als we terug lopen naar de parkeerplaats brengt meneer Leemhuis me nog naar de rozenboog die speciaal voor meneer Van Schaik is neergezet. Van Schaik was ambtenaar bij de gemeente Winschoten. Hij heeft zich sterk gemaakt voor de inrichting van het rosarium. Lopend tussen de struiken die op het punt staan om in bloei te schieten, ben ik hem daar dankbaar voor.

vrijdag 6 mei 2011

Op bezoek in Zuidbroek

 Voor Beelden bij de thee waren we dit keer op lokatie. Het station in Zuidbroek is in verbouwing. Jaren geleden is het gebouw verkleind. Toen het buiten gebruik kwam, verviel het langzaam. Leden van een stichting zetten zich al jaren in om het station in oude glorie te herstellen. Ik volg de ontwikkelingen van een afstand en heb me regelmatig afgevraagd wat deze mensen toch motiveerde om vol te houden. Het was dus tijd om te gaan kijken.

 Een tentoonstelling in het gebouw vertelt het verhaal van de restauratie / renovatie. Het vervallen gebouw en de eerste acties om het te herstellen. Mijn respect voor de stichting neemt alleen maar toe. Je moet echt geloven in een toekomstbeeld als je dit wilt volhouden.

 Maar het ziet er naar uit dat dat geweldig gaat lukken. De buitenkant heeft een transformatie ondergaan en is indrukwekkend groot.


 Binnen in het gebouw moet er nog veel gebeuren. Er zijn nog veel details over die het mogelijk maken om het gebouw goed te reconstrueren. De lokette:


 De deur naar het perron.
 Sjabloonschilderingen op muren. Stucwerk op riet en dan die schilderingen. Werkelijk prachtig.


 De schoorsteen is in de jaren 50 gemaakt. Het station werd kleiner. Daardoor verviel de oudere schoorsteen. De tegels zijn wel heel oud. Het plafond werd verlaagd: te zien aan de gaten in de muur naast de bovenkant van de schoorsteenkap.

 Hier is goed te zien hoe de nieuwe schoorsteen midden in de lambrisering werd geplaatst.

 Dit is het toekomstige depot voor de collectie van het Noord Nederlands Trein en Trammuseum dat in het gebouw komt als het klaar is. Het oogt misschien klein, maar het is een 4 meter hoge ruimte.
Tot slot het uitzicht, voor zover dat nu kan: Hotel Spoorzicht, zoals dat in veel plaatsen te vinden was.
Er is nog veel te doen, dat is wel duidelijk. Het is een prachtig pand dat er ongetwijfeld indrukwekkend uit zal zien als het klaar is. Dan ga ik beslist opnieuw kijken. Ik wil zien wat volhouders met een droom voor elkaar kunnen krijgen......