maandag 31 januari 2011

De Toekomst blijft boeien

Zaterdag 29 januari was er weer een open dag bij strokartonfabriek De Toekomst. In het afgelopen jaar, tijdens de grootscheepse restauratie, konden mensen een paar keer komen kijken. Ze kwamen. Bij de Dag van de Bouw waren er 3000 en op de Open Monumentendag meer dan 2000 bezoekers. De bouwvakkers, die in opleiding zijn op de bouwplaats, gaven zelf de rondleidingen. Met een aantal andere organistaties, stonden Geert en ik er ook met ons project Terug naar de Toekomst. Dan hadden we altijd heel veel aanspraak en belangstelling.

Zaterdag stonden we er weer. We konden de resultaten van ons project laten zien. Het filmpje uit een familiearchief waarop de fabriek te zien is en allerlei foto's voor Gezichten van de toekomst. Er was opnieuw veel belangstelling. Geert heeft de foto gemaakt van de grote groep mensen die staan te kijken naar de presentatie.

In april is de restauratie klaar. Dan zal er een maand feest gevierd worden. In de fabriek word een theatervoorstelling gegeven en hebben wij een tentoonstelling over de geschiedenis van de Toekomst. Het zal wel weer gezellig druk worden.

woensdag 26 januari 2011

Herdenken

27 Januari is de internationale herdenking van de holocaust. Het was de datum waarop het Russische leger Auschwitz bevrijdde, het kamp dat toch wel symbool staat voor de vernietigingsdrang van de Nazi's. Ik vind het goed om te herdenken en ik besef tegelijk dat dit bij veel mensen vanzelf gaat. De nabestaanden en overlevenden zijn er niet alleen op de 27e januari, maar dagelijks mee bezig. Dit drong weer eens goed tot me door toen ik het boek 'The missing stories' las. Els Boon raadde het me aan om een beeld te krijgen van de vervolging van de Joden en de gevolgen voor degenen die de oorlog overleefden.

De schrijfster, Elise Dubois, was de dochter van een Joodse vrouw uit Musselkanaal. Haar vader was niet Joods. In de oorlog was ze een klein kind. Ze ging voor het eerst naar de lagere school in die tijd. Zonder dat er veel gezegd werd, snapte ze dat ze voorzichting moest zijn:
"Parents taught suspicion; children knew it in their parents' behaviourand their talk about the world outside the family and home.When visitors came, they spoke in riddles. Everything human or material could be hiding its true nature"

Hoe goed haar ouders ook probeerden om de oorlog bij de kinderen vandaan te houden, dat lukte hen niet. Elises moeder bleef na de oorlog zwijgzaam over de oorlog. Zij verloor vrijwel haar hele familie. Vragen van Elise riepen vooral een blik in de ogen van haar moeder op die toonde dat ze niet wilde praten. Na haar moeders dood ging ze op zoek naar de ontbrekende verhalen.

Een aangrijpend voorbeeld van de gruwelijke efficiëntie van de Nazi's, vertelt Elise aan de hand van een briefkaart. De kaart werd geschreven op 9 maart 1943 in de trein:

Lieve Ariët,
Hedenmorgen zijn wij opgehaald, en wil ik je dit even berichten, we zitten in de trein en zullen wel eerst naar W(esterbork) gaan. Levine en Leni ook, droevig he? Tot een weerzien met vele hartelijke groeten. Je liefh(ebbende) Wed. L. Nieweg. PS Ik ben goed te spreken en zal zo mogelijk schrijven hoor!

Op 17 maart moesten mevrouw Nieweg, Levine en Leni opnieuw in de trein. Geen tijd om brieven te schrijven, geen plaats voor optimisme. Ze gingen naar Sobibor. Daar werden ze direkt na aankomst, op 21 maart, vermoord. De Nazi's hadden maar een paar dagen nodig om deze mensen te 'vernietigen', zoals ze zich dat voorgenomen hadden. Ze zijn niet de enigen geweest.

Elise Dubois vertrok naar Amerika. Ze heeft jarenlang gezocht naar de verhalen van haar familie en de mensen daar omheen. Het is een indrukwekkend boek geworden. Zeer de moeite waard om te lezen.

vrijdag 21 januari 2011

Gezichten van de toekomst 2

De eerste foto's zijn binnen: trouwfoto's, gezinnen voor het huis en mensen in de tuin. Dat laatste met de fabriek op de achtergrond.

De inzameling is begonnen. Iedere donderdagmiddag van 13.00 tot 17.00 uur kunnen mensen terecht bij het CHC Oldambt met hun foto's van de Toekomst, of van mensen die ermee te maken hadden. Bij het CHC zijn de foto's van de familie Tichelaar en de familie Niewold afgegeven. De foto hiernaast is de trouwfoto van het echtpaar Tichelaar in 1936. Het is een mooi tijdsbeeld.

De bibliotheken in het Oldambt doen ook mee met de inzameling. Ook daar kunnen foto's gescand worden. De bibliotheek Scheemda voegde al een mooie collectie klassenfoto's aan de verzameling toe. De foto's zullen zeker aanleiding zijn voor gesprekken. Ik vraag me af: hoeveel kinderen op een schoolfoto werkten uiteindelijk bij de strokarton? Het zullen er veel geweest zijn,de Toekomst was een belangrijke werkgever.

zaterdag 15 januari 2011

Goede start van het nieuwe jaar

Het cursuslokaal zat vol. Naast de vaste cursisten schoof een heel aantal eendagsgasten aan. Het was druk, het was gezellig en het was boeiend. Zó boeiend dat we de pauze maar hebben ingekort.

Ko Lenting reisde met ons langs een indrukwekkende lijst verdedigingswerken en vertelde het verhaal van hun ontwikkeling en bewoning. Hij had een mooie metalen koffer bij zich. Daarin zaten bijzondere vondsten uit de regio. Iedereen kon ze van dichtbij bekijken en even vasthouden. Dat zal ons niet snel weer een keer gebeuren, denk ik zo.
Wat is niet meer zal vergeten, is hoe goed er werd nagedacht over de opbouw. Hoe kon je het best de vesting verdedigen, wat was de beste hoek om te schieten. Hoe kon de vijand zo lang mogelijk op afstand gehouden worden? Dat leidde tot  bijzonder gevormde wallen, waterpartijen, pallisaden en, tot onze verrassing, meidoornhagen.
De vesting Boertange vanuit de lucht
Het leidde er ook toe dat lange tijd de plattegrond van de vesting niet werd ingevuld. De vijand kon op deze manier niet weten waar de wapens en het kruid lagen. Ik heb me dat vaak afgevraagd bij de oude plattegrond van Winschoten. Soms is de oplossing zó logisch......


Plattegrond van de vesting Oudeschans, hier wel met de bebouwing

Wijbrand Havik nam ons weer op een andere reis, een langs de boerderijen. De indrukwekkende gevels van de voorhuizen zijn bij de cursisten wel bekend. Maar voor wie leert kijken is er veel meer te zien dan alleen baksteen en stucwerk. En dan de plattegrond. Die is terug te voeren op de oudste boerderijen die zijn gevonden bij Ezinge. Pas in de laatste vijftig jaar is daarin verandering gekomen.

Als afsluiting van zijn verhaal toonde Wijbrand de ontwikkeling van de moderne boerenschuren. Dat ziet er vaak heel anders, heel futuristisch uit. Het is een boeiende ontwikkeling die balanceert tussen de geschiedenis en de moderne eisen van de agrarische sector. Zo zijn we in één middag langs eeuwen bewoningsgeschiedenis gekomen.

De volgende cursusmiddag is op 28 januari. De middag heet: Geloof het of niet. Jan Pieter Koers komt langs om te vertellen over de kerken, de kloosters en mijn favoriet: dominee Schortinghuis.

vrijdag 7 januari 2011

Vestingen en boerderijen; veiligheid en rijkdom

Ko Lenting in de Marktpleinkerk 2009
Over een week is het kerstreces van de wintercursus voorbij. We gaan het hebben over 'wonen'. De middag is een samenwerking tussen de specialisten Ko Lenting en Wijbrand Havik.

Ko begint te middag. Zijn verhaal gaat over het leven in de vestingen. Hij doet dat aan de hand van archeologische vondsten. Ik heb ruim een jaar geleden geboeid naar hem staan luisteren in de Marktpleinkerk. En ik was zeker niet de enige! Ik ben benieuwd naar de verhalen die bodemvondsten kunnen vertellen.

Het tweede deel gaat over de Oldambtster Boerderij, de bijzondere bouw en de stijl van de voorhuizen. De huizen vertellen ook de verhalen van de sociale verhoudingen. Waar sliepen, bijvoorbeeld de dienstbodes en de knechten en hoe sterk was het woonhuis afgeschermd van de ruimtes waar de bedienden leefden?

Het wordt een middag met verhalen van scherven en baksteen.

woensdag 5 januari 2011

Simon van Wattum en de sneeuw

De kerstdagen en de jaarwisseling waren dit jaar wit, of grijs als je de oude sneeuw meerekent. Ik reed in december van Sellingen naar Winschoten toen het begon te sneeuwen. Binnen de kortste keren was de wereld bedenkt met een witte laag. De weg was slecht zichtbaar, dus gingen we steeds langzamer rijden. Vervelend, want ik wilde op tijd in Winschoten zijn. Prachtig, want ik had de tijd om rond te kijken. Wat is het landschap toch indrukwekkend ruim en wijds.

Al die sneeuw deed me denken aan een klein gedicht van Simon van Wattum:. 

O wonder
nou snij ik onder.

n Klaid van snij
dij stil en lij
uut hemel doalt
en dwirreldwoalt
woar of ik kiek
in 't prille riek.

En lij en licht
op mien gezicht
aal overnij
de fiene snij.

En zunder èn 
gaait 't deur mie hen:
O wonder
nou snij ik onder...